Son Yargı - Michelangelo

Sistine Şapeli altar duvarı, 1536-1541, Fresk, 1370 x 1220 cm, Vatikan

Vatikan'da bulunan Sistine Şapeli, 1470’lerde Papa IV. Sixtus tarafından yaptırılmıştı. Şapel, yaklaşık olarak kırk metreye on dört metre ebatlarındaydı. Şapelde, her iki uzun duvarda altı adet; altar ve giriş duvarında da iki adet pencere yer alıyordu. Michelangelo, Papa II. Julius tarafından şapel’in tavan fresklerini yapmakla görevlendirilmiş ve yıllar süren bu çalışmasını 1512’de tamamlamıştı. 1534’te papa olan III. Paulus ise Michelangelo'yu şapelin altar duvarına Son Yargı (Mahşer) temalı resim yapması için görevlendirmişti. Düzenleme için Michelangelo, yaklaşık on dörde on iki metrelik altar duvarındaki pencerelerin ikisini de iptal etmişti. Hristiyanlık inancına göre dünyanın sonunda vuku bulacağı ve İsa Peygamber'in yaşayanlarla ölüler hakkında hüküm vereceği düşünülen kıyamet gününü devasa bir duvar resminde canlandırılmıştı. Son Yargı sahnesine 1536’da başlayıp 1541’de tamamlamıştı. Kıyameti anlatan bu resim, boyları genelde iki metreyi aşan, yaklaşık dört yüz figür içeren, büyük altar duvarını boydan boya kaplamaktaydı. Düzenleme, dikdörtgen olarak, bulutların ayırdığı yatay dört şerit biçiminde tasarımlanmıştı.

En üstte birinci şeritte yer alan iki yarımayda, İsa’nın çektiklerinin simgesi olan eşyaları taşıyan melek grupları bulunuyordu. Soldaki yarımayda melekler, bu simgelerden çarmıhı ve dikenli tacı; sağdaki yarımayda ise, kırbaçlanma sütununu taşıyorlardı.

Yarımayların hemen altındaki ikinci şeritin ortasında İsa Peygamber, buyurgan bir edayla hükmünü verirken tasvir edilmişti. İsa kendi ışığında parlarken sağında hafifçe ona bedenini yaslamış annesi Meryem bulunuyordu. İsa’nın iki yanında Havarilerden, Azizlerden ve Kilise Babalarından oluşan kutsal topluluk yer alıyordu. Altta omzunda ızgarasıyla Aziz Lorenzo ile elinde bıçağı ve derisi yüzülerek öldürüldüğü için sol elinde kendi derisini tutan Aziz Bartolomeus betimlenmişti. Michelangelo’nun, Bartolomeus’un derisinin üstüne ise kendi portresini çizdiği söyleniyordu. İsa’nın solundaki insan kümesinin ortasında, elinde anahtarlarıyla Aziz Petrus; sağdaki kümede, Meryem’in hemen yanında, arkası dönük ve elinde çapraz haçını taşıyan Aziz Andreas; onun solunda, hayvan postu ile Vaftizci Yahya yer alıyordu. Bu yatay bölümün sol yanında kadınlar, sağ yanında ise erkekler tasvir edilmişti.

Üçüncü şeritin ortasında, ince uzun borularını üfleyerek, mezarlarından ölüleri dirilten melekler kümesi bulunuyordu. Bu kümenin sol alt köşesinde bir melek, cennetliklerin adı yazılı defteri tutuyor, sağ alt köşede ise, iki melek, günahkârların adı yazılı kalın defteri tutuyordu. Bu yatay bölümün solunda, gerek tek başlarına, gerekse kanatsız meleklerin yardımıyla göğe çıkan dirilmiş ruhlar; ortaya doğru bir tespih yardımıyla kurtarılan iki ruh; yatay bölümün sağında ise cehennem uçurumuna yuvarlanan günahkârlar betimlenmişti.

Dördüncü şeritte solda mezarlarından dirilen ölüler, kurtarılmayı bekleyen ya da melekler tarafından yukarı alınan bedenler; ortada, cehennemin ağzı veya şeytanların giriş yeri diye yorumlanan bir oyuk; sağda cehennem kayıkçısı Kharon’un cehenneme düşenleri kayığından atışı tasvir edilmişti. En altta, sağ köşede, bir yılana sarılı figür Cehennem Prensi Minos’tu ve bu figürde Michelangelo, yaptığı kompozisyonu eleştirdiği için Ayin sorumlusu Biago da Cesena’yı resimlemişti.

Michelangelo’nun o dönem için sıra dışı kabul edilen beden tasvirleri, hem kilise yönetimi hem de diğer kesimler tarafından tepkiyle karşılanmıştı. Trento Konsili'nin (1545-1563) getirdiği kurallar sebebiyle ressam Daniele da Volterra, kutsal figürlerin çıplak bedenlerini giydirmekle görevlendirilecek ve bu emri yerine getirmek için bütün kahramanları birer bezle örtmek zorunda kalacaktı.

Yararlanılan Kaynaklar;

Grömling, A., (2005). Michelangelo, Literatür Yayıncılık, İstanbul.

Spence, D., (2012). Büyük Ressamlar Michelangelo, İkinci Basım, Koleksiyon Yayıncılık, İstanbul.

Cömert, B., (1999). Mitoloji ve İkonografi, Birinci Baskı, Ayraç Yayınevi, Ankara.

Tükel, U. ve Arsal, S.Y., (2014). Sözden İmgeye Batı Sanatında İkonografi, Birinci Baskı, Kabalcı Yayıncılık, İstanbul.

Erdoğan, C.E., (2015). Sanatın Büyük Ustaları Michelangelo, Birinci Baskıdünya , Hayalperest Yayınevi, İstanbul.

Vasari, G., (2013). Sanatçıların Hayat Hikayeleri, Birinci Baskı, Sel Yayıncılık, İstanbul.

Yetkin, S.K., (2007). Büyük Ressamlar, Birinci Baskı, Palme Yayıncılık, Ankara.

Altuna, S., (2013). Ünlü Ressamlar Hayatları ve Eserleri, Birinci Baskı, Hayalperest Yayınevi, İstanbul.