Vitruvius Adamı - Leonardo da Vinci
Vitruvius Adamı, 1490 dolayları, Gallerie dell'Accademia, Venice, İtalya.
Leonardo da Vinci ilk kez 1480’lerin sonlarında insan vücudunun oranları, anatomi ve fizyoloji konularında kapsamlı çalışmalara başlamıştı. 1489’da ‘İnsan Figürü Üzerine’ adlı bir kitabın hazırlıklarına başladı. Kitabı bitirememişti ancak bu projesi için çeşitli çizimler yapmıştı. Oturmuş ve diz çökmüş bedenlerin oranlarını incelemeye başladı. Bu çalışmalarından elde ettiği sonuçları, önemli düşünürlerden Vitruvius’un oran-orantı kuramıyla karşılaştırdı.
Roma İmparatorluğu döneminde yaşamış mimar, mühendis, düşünür Marcus Vitruvius Pollio, mimarlık alanında bir kitap serisi yazmıştı. Serinin üçüncü kitabında insan bedeninin eksiksiz ölçümleri yer alıyordu.
Vitruvius bu ölçümlerden, kolları ve bacakları açılmış bir insanın, kare ve daire içine sığacağı sonucuna varmıştı. Eğer insan vücudu daire ve kare içinde gösterildiğinde vücudun merkezinin, insanın tam göbeği olması gerektiğini de ileri sürüyordu. Leonardo, en ünlü çizimlerinden biri olan Vitruvius çalışmasında Vitruvius’un varsayımlarını görselleştirmiş ve doğrulamıştı. Çizimde dairenin merkezi göbek deliğinde, karenin merkezi ise biraz altta yer alıyordu.
Vitruvius'un ölçümleri Rönesans ve sonrasında defalarca betimlenmişti. Ancak bu resimler arasında en iyi bilineni Leonardo'nunki olageldi.
Büyük bir kâğıt üzerine mürekkeple yapılmış olan çizim, iki farklı konumda tek bir insanı göstermekteydi. Çizimin üstünde ve altında Leonardo’nun el yazısıyla yazılmış şu metinler yer alıyordu:
"Mimari üzerine yaptığı bir çalışmada mimar Vitruvius, insan bedeninin ölçülerinin Doğa tarafından şöyle düzenlendiğini söyler: Dört parmak bir avuç içi, dört avuç içi bir ayak, altı avuç içi dirsekten orta parmağın ucuna kadar uzunluğu verir. Dirsekle orta parmak arasındaki uzunluğun dört katı da bir insanın boyudur. Dirsek ve "orta parmak arasındaki uzunluğun dört katı bir adımdır. 24 avuç içi bir adam boyudur. Vitruvius bu ölçüleri yapılarında kullanmıştır. Eğer bacaklarınızı, boyunuzu 1/14'ü oranında kısaltacak kadar açarsanız ve kollarınızı orta parmaklarınız başınızın üst noktasından geçecek bir çizgiye değecek şekilde yukarı doğru uzatırsanız, kollarınız ve bacaklarınız da açıkken, vücudunuzun merkezi göbeğinizdir. Bacaklarınızın arasındaki üçgen ise eşkenar bir üçgendir.
Bir insanın kolları açıkken, bir elinin orta parmağının ucundan diğer elinin orta parmağının ucuna kadar olan mesafe, onun boyuna eşittir.
Saç köklerinden çenenin altına kadar olan mesafe insan boyunun onda biri kadardır; çene altından başın üst noktasına olan mesafe insan boyunun sekizde biridir.
Göğüs üstünden başın üstüne kadar olan mesafe insan boyunun altıda biridir.
Göğüs üstünden saç köklerine kadar olan mesafe yedide bir, meme uçlarından baş üzerine kadar olan mesafe de insan boyunun dörtte biridir. Omuzlar arasındaki en geniş mesafe, insan boyunun dörtte birini içine alır. Dirsekten elin ucuna kadar olan mesafe beşte bir, dirsekle kol altı açısı arasındaki mesafe sekizde bir insan boyudur. Elin tümü insan boyunun onda biridir. Üreme organlarının başlangıç noktası tüm bedenimizin orta noktasıdır. Ayağın uzunluğu insanın uzunluğunun yedide biridir. Ayak tabanı ile diz kapağının altı arasındaki mesafe insan bedeninin dörtte biridir. Çene altı ile burun, saç kökleri ile kaşlar ve kulak arası, yüzün üçte biri kadardır."
Yararlanılan Kaynaklar;
Zöllner, F., (2005). Leonardo, Birinci Basım, Taschen/Remzi Kitabevi, İstanbul.
Erdoğan, C.E., (2015). Sanatın Büyük Ustaları Leonardo da Vinci, Birinci Baskı, Hayalperest Yayınevi, İstanbul.
Nicholl, C., (2012). Aklın Uçuşları Leonardo da Vinci, İkinci Baskı, Everest Yayınları, İstanbul.
Suh, H.A., (2010). Leonardo’nun Defterleri, Birinci Baskı, Arkadaş Yayınevi, Ankara.