Medusa’nın Öyküsü - Caravaggio

Medusa, 1598, Tuval üzerine yağlı boya, Çap 58 cm, Uffizi Gallery, Florence, İtalya.

Medusa, Yunan Mitolojisi’nde Gorgolar diye bilinen üç kız kardeşten biriydi. Onun diğer iki kız kardeş Sthenno ve Euryale’den farkı ölümlü olmasıydı. Saçları yılanlarla örülü, yaban domuzu dişli, tunç elli ve altın kanatlı bu yaratıkların başlıca niteliği korku salmaktı. Baktıkları kimseyi taşa çeviriyorlardı. En bilinen ve efsaneye dönüşen canavar kız ise Medusa’ydı. Ona dair ünlü mitolojik öykülerden biri de Perseus'la olan serüveniydi:

Argos kralı Akrisios'un Danae isminde bir kızı vardır. Bir kâhin Akrisios’a kızının bir erkek çocuk doğuracağını ama torununun onu öldüreceğini söyler. Akrisios kızı Danae’yi tecrit ederek tunçla kaplı bir odaya kapatır. Zeus tavan deliğinden altın yağmuru olarak gelir. Danae’le birleşirler ve Perseus doğar. Akrisios kızıyla torununu bir sandığa kapatarak denize atar.

Ana-oğul, Zeus’un yardımlarıyla Seriphos adasına çıkarlar. Kral Polydektes’in kardeşi onları bulur. Perseus büyür. Fakat kral Polydektes Danae’ye tutulur ve ona ayak bağı olan Perseus’u ortadan kaldırmak ister. Ona Gorgo Medusa’nın başını getirmesini buyurur.

Hermes ve Athena, Perseus’a yardım etmek için ona görünürler. Bu iki tanrının öğütleri üzerine Perseus önce Gorgoların ülkesini koruyan üç kocakarı Graialar’ın yanına gider. Bu kocakarıların sırayla ve ortaklaşa kullandıkları tek gözleri ve tek dişleri vardır. Aynı zamanda Perseus’u başarıya götürecek üç tılsımlı eşyayı saklayan nympha’ların yerini de bilmektedirler. Perseus Graialar’ın gözlerini ve tek dişlerini yolu göstermeleri için rehin alır. Kocakarılar koşulunu yerine getirince uzuvlarına kavuşurlar.

Perseus nympha’lara vardığında onlardan üç tılsımlı eşyayı alır: Kanatlı sandaletler, büyülü heybe ve Hades'in giyeni görünmez kılan şapkası. Hermes de çok keskin çelikten bir orak verir. Athena ise tunçtan bir kalkan armağan eder. Böylece silahlanan Perseus yola çıkar ve üç Gorgo’yu uyurken bulur.

Kanatlı sandaletleriyle havalanır. Medusa’yla göz göze gelmekten kaçınır. Ayna görevi gören Athena’nın tuttuğu tunç kalkanda Medusa’nın imgesini görür. Böylece Hermes’in orağıyla, uyuyan Medusa’nın başını keser. Akan kandan kanatlı at Pegasos ile Khrysaor doğar. Perseus kendisine bakanı taşa çeviren Gorgo Medusa’nın kellesini büyülü heybesine yerleştirdiği gibi uçarak oradan ayrılır. Öteki iki Gorgo'dan da görünmezlik şapkasını takarak kurtulur.

Perseus’un Seriphos’a dönüşü Danae’nin de kurtuluşu olur. Polydektes Danae’yi rahat bırakmamaktadır. Perseus, Medusa’nın başını göstererek Polydektes’i ve arkadaşlarını taşa çevirir.

Perseus'un bu zaferinden sonra Medusa’nın başı Athena’nın süsü olur. Tasvirlerinde genellikle baştan aşağı silahlı, başında miğfer; sol elinde, ortasında Medusa’nın başı bulunan bir kalkan; göğsünde yine Medusa başlı bir zırh bulunur.

Caravaggio’nun eserinde de Medusa’nın kesik başı görünmektedir. Perseus kendisine bakanı taşa çeviren Medusa’yla göz göze gelmemek için Athena’nın verdiği kalkanı ayna olarak kullanıp Medusa'nın kafasını kesmeyi başarmıştır. Caravaggio’nun Medusa’sı da Perseus‘un kalkanına yansıyan görüntüsüdür. Ressam dışbükey bir yüzey kullanarak resme bakanların Medusa’nın kalkana yansıyan yüzünü gerçekten gördüklerini hissettirmek ister.

Caravaggio atmosfer yerine kanlar içinde kendi ölümüne şaşırmış kesik ama canlı başa odaklanmayı tercih etmiştir. Özenle resmettiği saçlardaki yılanlardan oluşan öbeği kıvrık ve hareketli betimlemiştir. Medusa’nın yaşam ve ölüm arasındaki o kısa anını korku dolu ve şaşkın bir yüz ifadesiyle yansıtmıştır.

Yararlanılan Kaynaklar;

Erdoğan, C.E., (2015). Sanatın Büyük Ustaları Caravaggio, Birinci Baskı, Hayalperest Yayınevi, İstanbul.

Howard, A., (2017). İşte Caravaggio, Birinci Baskı, Hep Kitap, İstanbul.

Cömert, B., (1999). Mitoloji ve İkonografi, Birinci Baskı, Ayraç Yayınevi, Ankara.

Erhat, A., (2001). Mitoloji Sözlüğü, Onuncu Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.

Der: Bonnefoy, Y., (2000). Mitolojiler Sözlüğü, Cilt II, Birinci Baskı, Dost Kitabevi, Ankara.